گلخانه‌ای و شیلاتی

درصد بالایی از آب‌های شیرین سطحی و زیرزمینی مورد استفاده در جهان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. تامین نیاز زیست‌محیطی رودخانه‌ها و دریاچه‌ها سبب پایداری و سلامت اکولوژی آنها می‌شود.

در بیشتر مناطق جهان استفاده از آب در کشاورزی موجب کاهش میزان نیاز زیست‌محیطی رودخانه‌ها و دریاچه‌ها شده است. کشاورزان به علت کسب سود اقتصادی بیشتر همواره تقاضای مصرف آب بیشتری دارند.

در مناطق خشک و نیمه خشک به علت تغییرات آب و هوایی و تغییرات شدید کاربری اراضی، مدیریت جامع منابع آب اهمیت بسزایی پیدا کرده است. باتوجه به کمبود آب در این مناطق، دسترسی آزاد به منابع آب سطحی و زیرزمینی می‌تواند به سرعت منجر به افزایش برداشت از آن برای مصارف گوناگون شود. به علاوه اینکه برداشت از منابع سطحی و زیرزمینی در خشکسالی‌ها شدت بیشتری پیدا می‌کند.

کشت محصولات کشاورزی در محیط گلخانه به علت ایجاد شرایط مناسب رشد گیاه در طول سال، افزایش چند برابری تولید و کاهش آب مصرفی یکی از راه‌کارهای اصلی استفاده بهینه از منابع آب به شمار می‌رود.

یکی از عوامل موثر بر میزان آب مصرفی و تولید محصولات کشاورزی، مدیریت عوامل مختلفی همچون سیستم گرمایش، سیستم سرمایش، تهویه، آبیاری، تراکم کشت، پوشش‌های کاهش دهنده تابش ورودی، تنظیم رطوبت و میزان co2 در داخل گلخانه‌ها است.

یکی از راه‌کارهای اجرایی قابل حصول، حفظ و بهبود منابع آب زیرزمینی و حفظ و افزایش تولید محصولات کشاورزی، متناسب سازی حذف کشت در محیط باز و جایگزینی آنها با گلخانه‌ها است. تنظیم نسبت توسعه گلخانه‌ها با حذف کشت در محیط باز در هر منطقه متفاوت بوده و متاثر از عواملی همچون راندمان متوسط آبیاری منطقه، فناوری تولید و مصرف آب به‌کار رفته در گلخانه‌ها و متوسط آب برداشتی برای هر هکتار کشت در محیط باز است.

بررسی توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای نشان می‌دهد که نوع سیاست‌ها و نحوه اجرای توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای دانش‌بنیان می‌توانند باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی و همچنین کاهش و یا افزایش تراز آب زیرزمینی در آبخوان‌های یک حوضه آبخیز شود.

تأثیر منفی بر منابع آب زیرزمینی زمانی ایجاد می‌شود که رویکرد دستگاه‌های اجرایی متمرکز بر افزایش تولید و عدم جایگزینی اراضی کشاورزی سنتی با شهرک‌های گلخانه‌ای بوده و متناسب با راندمان آبیاری هر یک از آنها نباشد.

این امر باعث فشار بیشتر برمنابع آب زیرزمینی جهت تامین نیاز تبخیر و تعرق گیاهان کشت شده در محیط گلخانه‌ها خواهد شد. در مقابل تأثیر مثبت بر آبخوان‌ها و افزایش تراز آب زیرزمینی زمانی ایجاد می‌شود که سطح کشت اراضی سنتی کاهش یافته و تبخیر و تعرق واقعی گیاهان کشت شده در شهرک‌های گلخانه‌ای که با ابزار و فناوری روز مجهز شده‌اند نسبت به اراضی سنتی حذف شده کمتر باشد.

مدیر برنامه ملی توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای و شیلاتی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری