گلخانه‌ای و شیلاتی

به گزارش دفتر برنامه ملی توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای و شیلاتی، مزارع پرورش ماهی در قفس در حقیقت مناطقی محصور در دریا هستند که پرورش ماهی در آن اتفاق می‌افتد. به طور معمول این قفس‌ها از حداقل یک تور و تعدادی سازه شناور روی آب تشکیل شده است. سیستم مهار این سازه‌ها را که معمولاً از جنس پلی‌اتیلن ساخته شده اند به بستر دریا متصل کرده و محل قرارگیری آن‌ها را تثبیت می‌کند.

در کنار قفس‌های پرورش ماهی عموماً شناورهایی تعبیه می‌شود که وظیفه غذادهی، تامین امنیت مزرعه، نظارت بر سلامت ماهیان، انبار کردن غذا و عملیات‌های اجرایی را در هنگام انتقال ماهیان صید شده را عهده‌دار خواهند بود.

واحدهای نرسری و هچری وظیفه تولید و تامین بچه ماهیان را بر عهده دارند. از آن جا که امکان پرورش ماهیان در روزها و ماه‌های اولیه پس از تولد در دریا وجود ندارد ضروری است که ماهی این مرحله از رشد را در محیطی کنترل‌شده طی کند. بچه ماهی پس از رسیدن به سایز مناسب برای رهاسازی در قفس، توسط سیستم‌های حمل و نقل دریایی که با استفاده از دانش روز طراحی شده‌اند، به مزارع منتقل می‌شوند.

با توجه به کاهش منابع آب شیرین از یکسو و افزایش جمعیت و در نتیجه افزایش نیاز به تولید پروتئین، از سویی دیگر، لزوم استفاده از سیستم‌های نوین برای تولید پروتئین با حداقل مصرف آب و بازدهی بالا بیش از پیش در کشور احساس می‌شود. با توجه به وجود خطوط ساحلی بسیار وسیع در کشور و شرایط بومی، یکی از مناسب‌ترین سیستم‌های قابل استفاده پرورش ماهی در قفس‌های دریایی است.

استفاده از این سیستم دارای مزایایی از قبیل کاهش مصرف آب شیرین برای تولید پروتئین (تقریبا برابر صفر)، افزایش تولید پروتئین، ایجاد امنیت غذایی، افزایش دیپلماسی دریایی، هزینه سرمایه‌گذاری پایین در برابر سایر سیستم‌ها و تولید ماهیان با کیفیت بالا است.

بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) صید جهانی آبزیان به حدی رسیده که با شیوه‌های کنونی مدیریت ذخایر، نمی‌توان تولید (صید) بیشتری را انتظار داشت. از سوی دیگر تقاضا برای ماهی و دیگر غذاهای دریایی رو به فزونی است. در طی دو دهه اخیر، پرورش آبزیان با رشد سالانه حدود 2/5 درصد سریعترین و با ثبات ترین نرخ رشد را در تولید پروتئین های جانوری در جهان داشته است.

طبق آمار ارایه شده سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) سرانه مصرف ماهی در جهان در سال 2020 حدود 20.2 کیلوگرم به ازای هر فرد است، این در حالی است که مصرف سرانه ماهی در کشور ایران در سال گذشته برابر 13.8 کیلوگرم بوده است. سیاست‌های پیش‌رو در باب افزایش سرانه مصرف ماهی در کشور تا رسیدن به میانگین جهانی در راستای تامین غذای مورد نیاز، بالا بردن امنیت و کیفیت غذایی، بهبود رژیم غذایی و به تبع آن سلامتی و هم‌چنین بهره‌وری از مواهب الهی و پتانسیل‌های طبیعی موجود در کشور می‌باشد.

در یک دهه گذشته پرورش ماهی در قفس به عنوان یکی از پروژه‌های مورد تاکید در برنامه‌های توسعه کشور مورد توجه جدی قرار گرفته و در سالیان اخیر با حمایت وزارت جهاد کشاورزی و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و تلاش شرکت‌های دانش بنیان، گام‌های موثری در جهت توسعه  بومی‌سازی این صنعت در کشور برداشته شده است. یکی از اولیت‌های برنامه ملی توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای و شیلاتی، ایجاد و تکمیل زنجیره ارزش صنعت پرورش ماهی در قفس در قالب کنسرسیوم‌های دانش‌بنیان با هم‌افزایی حداکثری ذینفعان و بازیگران مرتبط است. با ایجاد این کنسرسیوم‌ها و پیاده‌سازی مکانیزم‌های مشخص برای تأمین پایدار منابع مالی می‌توان امیدوار بود گام‌های مهمی در راستای رشد هر چه بیشتر این صنعت برداشته شود.